Լրացնել բառերի բաց թողնված տառերը և բացատրել այդ բառերի իմաստները (հարկ եղած դեպքում օգտվել էդուարդ Աղայանի «Արդի հայերենի բացատրական բառարանից» nayiri.com)

Աֆտոմեքենան, հազի-հազ հա-թահարելով խոր-ուբոր- ճանապար-ի ար-ելքները, հևիհև բար-րանում էր ՝ հետ-ում թողնելով եր-ներանգ մար-ագետինները, ցորենի դեղնազ-ծ արտերը, ալպյան զմրու-տյա արոտավայրերը։ Հոր-առատ անձրև էր տեղում՝ թր-ելով մեքենայի ապակիները պ-տոր, անթա-անց կաթիլներով։ Թվում էր՝ շա-ժիչը չի դիմանա, և մեքենան, սայ- -աքելով լպր-ուն ցեխաջրերի մեջ, կգահավիժի ու-աբերձ ժա-ռերի վրայով և ջար-ուխուր- կլինի անդնդախոր կիր-ճում։ Մերթընդմերթ որոտում էր ա-պրոպը, և կայծակի օ-ագալար մտրակները ճե-քում էին ականակիր խավարը։ Ապա ամեն ինչ դար-յալ հանդարտվում էր, և լսվում էր տեղատարա- անձրևի միալար խ-ոցը։ Նստած թա-քում՝ Անան-ան օր-րվում էր անորոշ ու անը- -բռնելի տագնապի մեջ։ Կցկտուր , խառնիճաղան- մտքերը որ-ի պես կ-ծում էին սիրտը։ Վեր- -ապես հեռվում աղո- լույսեր նշմարվեցին։ Անան-այի սիրտը թ-թռաց։ Նա անբա-բա- մի աղո-ք մրմնջաց և փակեց աչքերը։ Մեքենան արագացրեց ըն-ացքը և դուրս գալով զի-զա-աձև ճանապարհից՝ մտավ գյուղ։

Աֆտոմեքենան — աֆտոմեքենա է, որը ստանում է աֆտոմեքենաները և ուղղում է դրանք՝ աֆտոմեքենայի մաշկը մտավալու համար:

հազի-հազ — արվեստանելով ազոր գավառներում:

հա-թահարելով — արվեստանելով աղավնին:

խոր-ուբոր — արվեստանելով կորսանցավանները:

ճանապար-ի — արվեստանելով ջանապարերը:

ար-ելքները — արվեստանելով ելքերը:

հևիհև — հևածաղոսական արվեստ:

բար-րանում — արվեստանելով բարածություն:

եր-ներանգ — երանգելու մարզաձև:

մար-ագետինները — արվեստանելով մարագետինները:

ցորենի դեղնազ-ծ — ցորենի զմրու-տյա արտերը — արվեստանելով երկարատերերը:

ալպյան զմրու-տյա արոտավայրերը — արվեստանելով ալպյան զմրու-տյա արոտավայրերը:

Հոր-առատ անձրև — արվեստանելով անձրևը Հորազմարգ:

թր-ելով — արվեստանելով մեքենայի ապակիները:

անթա-անց — արվեստանելով թաթակիլները:

ալպյան զմրու-տյա արոտավայրերը — արվեստանելով ալպյան զմրու-տյա արոտավայրերը:

Մերթընդմերթ — մերթ է որոտում:

ա-պրոպը — արվեստանելով պրոպը:

անթա-ան

Պարապմունք 8.
1. Հաշվեք.
(-2)^3=-8
(-1)^3=-1
(-10)^2=100
(-5)^2=25
(-7)^2=49
(-1)^4=1
(-11)^3=-1331
(-9)^3=729
(-10)^5=100.000
(-11)^6=1,771,561
Կարևոր։
Ի՞նչ ես նկատում, երբ բացասական թվի  ցուցիչը կենտ է, արտադրյալը ի՞նչ նշան է ունենում։
Ի՞նչ ես նկատում, երբ բացասական թվի  ցուցիչը զույգ է, արտադրյալը ի՞նչ նշան է ունենում։

2. Առանց հաշվարկ կատարելու գրիր, թե ի՞նչ նշան կունենա արտադրյալը

4^3=+
(-1)^17=-
(-2)^25=-
(-10)^100=+
(1)^1000=+
(-31)^5=-
(-12)^40=+
(-100)^2=+

3.Արտադրյալը գրեք աստիճանի տեսքով.
ա) 2 x2x2x2x2x2x2x2
բ) 2 x 2 x 2^2 x 2
գ) 3 x 3^2 x 3^3
դ) 2^2 x 2^3 x 2 ^4 x 2^5

4. Գրեք 10-ի աստիճանի տեսքով.
ա) 10;
բ) 100;
գ) 1000;
դ) 1 000 000;
ե) 1 000 000 000 000;
զ) Թիվը, որը բաղկացած է 1-ից և երեսուն զրոներից 

5. Ներկայացրեք որևէ բնական վթի քառակուսու տեսքով․
64, 121, 100, 144, 4, 36, 81, 49, 16, 1, 9, 225, 400, 900, 2500:

6. Ներկայացրեք որևէ բնական թվի խորանարդի տեսքով․
1, 8, 216, 27,729, 125, 343,  1000, 64։

7.Համեմատեք
2^3  2^4
15^3  15^2
(-2)^3  (-2)^2
(-1)^4  (-1)^5
(-12)^2  (+12)^2

Հարցեր կրկնողության համար
8.Հաշվեք.
ա) 3 − 2=
բ) −3 − 2;=
գ) −6 + 5;=
դ) 2 − 7;=
ե) 5 − 2 − 3;=
զ) 4 + 1 − 8;=
է) −2 − 2 + 5;=
ը) −4 − 1 − 5;=
թ) −4 + 5 + 2;=
ժ) 4 + 2 − 9 − 1;=
ի) 2 − 5 − 6 + 1;=
լ) −3 − 5 − 4 + 7։=

9.Կատարիր գործողությունը․
ա) 0,5 + 0,345;
բ) 1,3 + 0,416;
գ) 4,2 + 1,304;
դ) 12,4 + 0,012;
ե) 1,47 − 0,84;
զ) 5,12 − 2,0904։

 
Օրվա խնդիրը։
10. Երկու գյուղերի միջև եղած հեռավորությունը 18 կմ է։ Ճանապարհորդն անցավ 5 անգամ ավելի, քան մնաց անցնելու։ Քանի՞ կմ  նա անցավ։

Առաջադրանքներ։
1. Գրեք  արտադրյալի տեսքով․
4+4+4+4+4+4+4+4=8×4
2+2+2+2=4×2
8+8+8+8+8+8+8+8+8+8=10×8
9+9+9=9×3

2. Գրեք ցուցչային տեսքով
2x2x2x2x2x2x2x2= 2⁸
5x5x5x5= 5⁴

10x10x10x10x10x10x10= 7¹⁰

7x7x7x7x7= 5⁷

3. Հաշվեք․
1⁴=1x1x1x1=1

2⁴=2x2x2x2=8

3⁴=3x3x3x3=81

4⁴=4x4x4x4=256

5⁴=5x5x5x5=625

6⁴=6x6x6x6=1296

7⁴=7x7x7x7=2401

8⁴=8x8x8x8=4096

9⁴=9x9x9x9=6561

10⁴=10x10x10x10=10000

5. Արտադրյալը գրեք աստիճանի տեսքով և հաշվեք
5x5x5x5
1x1x1x1x1x1x1x1x1x1

10x10x10x10x10x10

8x8x8

6. Կատարեք գործողությունը

14 + 14

52 -10

34+ 24 + 53

104+92-10.081

7. Գրեք 10-ի աստիճանի տեսքով
10
100
1000
10000
100000
1000000
10000000

8. Գրեք 5-ի աստիճանի տեսքով
5
25
125625
3125

9. Գրեք 2-ի աստիճանի տեսքով
2
4
8
16
32
64
128
256
512
1024

10. Դավիթը ուզում է 160 դրամանոց մի քանի  պաղպաղակ գնել,  ընդ որում՝  նա ունի  միայն 50 և 200 դրամանոցներ: Ամենաքիչը քանի՞ պաղպաղակ կարող է  գնել Դավիթը, որպեսզի մանր ետ ստանալու կարիք չլինի:

Լրացուցիչ։
Վերկանգնիր հավասարությունը. եթե միևնույն թվանշանները փոխարինել են  միևնույն տառերով:

 Յ·Ո+Թ= Յ+Ո·Թ=7

Հարցեր և առաջադրանքներ։
1. Ի՞նչ է հատվածի երկարությունը։
Հատվածի երկարություն կոչվում է այդ հատվածի ծայրակետերի հեռավորությունը։

2. Հատվածի երկարությունը կարո՞ղ է լինել բացասական թիվ։
ոչ չի կարող

3. GEOGEBRA ծրագրով գծիր АB  հատված։

4. GEOGEBRA ծրագրով գծիր CD հատված, ծայրակետերի գույնը փոխիր կարմիր։

5. GEOGEBRA ծրագրով գծիր  АB  հատված: Այդ հատվածի վրա  նշիր C կետն այսնպես, որ АC=6սմ, իսկ  CB=4սմ։ Գտիր АB հատվածի երկարությունը։

6. GEOGEBRA ծրագրով գծիր  АB  հատված: Այդ հատվածի վրա  նշիր C կետն այսնպես, որ АB=16սմ, իսկ  AC=3սմ։ Գտիր CB հատվածի երկարությունը։

7. A, B, C կետերը նշված հերթականությամբ դասավորված են միևնույն ուղղի վրա: Հայտնի է, որ AB = 12 սմ, BC = 13,5 սմ: Գտեք AC հատվածի երկարությունը։

8. A, B, C կետերը դասավորված են միևնույն ուղղի վրա: Հայտնի է, որ AB = 4սմ, BC = 13 սմ: Ինչպիսի՞ն կարող է լինել AC հատվածի երկարությունը:

9. A և B քաղաքների հեռավորությունը 55 կմ է, իսկ B և C քաղաքների հեռավորությունը՝ 40 կմ: Որոշել A և C քաղաքների հնարավոր հեռավորությունները:

10.(դժվար) Կարո՞ղ են արդյոք A, B և C կետերը գտնվել միևնույն ուղղի վրա, եթե AC = 5 սմ, AB = 3 սմ, BC = 4 սմ: 

1. Ի՞նչ կառուցվածք ունի բակտերիան

Բակտերիաների կառուցվածքը համարժեք է բջջի կառուցվածքին, սակայն ունի որոշակի առանձնահատկություններ:

2․ Ինչպե՞ս են բազմանում բակտերիաները

Բակտերիաները բազմանում են բջջի ուղղակի կիսման միջոցով: Յուրաքանչյուր 20−30 րոպե պարբերականությամբ՝ մեկ մայրական բջիջը կիսվելով առաջացնում է 2 դուստր բջիջ և այսպես շարունակ: 

3․ Ներկայացնել օգտակար և վնասակար բակտերիաների մի քնի տեսակներ։

Վտանգավոր բակտերիա է սալմոնելայի ձևերից մեկը՝ որովայնային տիֆը։ Վտանգավոր են նաև կլեբսիելլա բակտերիաները, տարբեր էնտերոբակտերիաներ, ստրեպտոկոկները, ստաֆիլոկոկը, աղիքային ցուպիկը։

Օգտակար բակտերիաները հիմնականում պատկանում են բիֆիդոբակտերիաների կամ լակտոբակտերիաների (կաթնաթթու) ընտանիքին։ 

Առաջադրանքներ:

1.Ի՞նչ է հանրահաշվական արտահայտությունը, բերեք  մի քանի օրինակ։
1,2,a,b,c,7,4,5
2.Ի՞նչ է տառային արտահայտությունը, բերեք  մի քանի օրինակ։
a,+b,+c,

3. Ի՞նչ է նշանակում գտնել հանրահաշվական արտահայտության թվային արժեքը։

a+b

a=1

b=12

a+b=13

4. Տրված թվային արտահայտությունում 5 թիվը փոխարինեք  a տառով: Գրեք ստացված տառային արտահայտությունը:

ա)7×5-1=7xa-1

7xa-1=7x-1

բ)2×5-5:3

2xa-5:3

գ) 15:5-5

15:a-a
դ)1x2x3x4x5

1x2x3x4xa=120

5. Հաշվե՛ք հանրահաշվական  արտահայտության արժեքը.

ա) 6 ⋅ 7 + 52=
բ) (1 + 2 ⋅ 3) ⋅2=
գ) (1 + 32) ⋅4=
դ) (1 + 81 − 2) ։ 20:= 

6. Գրե՛ք հանրահաշվական  արտահայտության տեսքով.

ա) 2-ի և а-ի գումարը, 2+a
բ) b-ի և 5-ի տարբերության կրկնապատիկը, b-5(x2)
գ) а-ի և b-ի հարաբերությունը a:b
դ)а-ի, b-ի,c-ի կիսագումարը (a+b+c):2

7.Հաշվիր /կրկնողություն

ա) -2x(+3)=-6

բ)12×2=24

գ)0,48:4=0,12

դ)5×(-13)=-65

ե)(2+3)x(-2,1)=-10,5

զ)-5x(+4)Ժ+12=

է)7x2x2-100=

ը)(4×2)x(6×2)+120=

թ) -4+5×2+20=

ՀԱՐՑԵՐ ԵՎ ՎԱՐԺՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

1,Որո՞նք են բնական գիտությունները: Թվարկե՛ք դրանք:

Բնական կյանքի եւ կոլեկտիվների գիտությունները, Բնական աշխատանքային հմահիրների գիտությունները, Բնական երեխաների մասին գիտությունները

2.Ինչ է ուսումնասիրում քիմիա գիտությունը:

Կիմիա գիտությունը սովորում է բանվոր քիմիական տեսությունները, միջավայրերի և իոներգիայի գործիքների իրականացումը, ինչպես նաև հեռացող համեմատությունները ու բանալիների կառուցվածքը։ Այդ պատճառով, ոչ միայն քիմիական տեսությունը, այլև տարբեր բնականական, իրավաբանական, հետազոտական, դասական կամ այլ ասպարեզմանական առարկաներում։

3.Ի՞նչ են ուսումնասիրում կենսաբանություն և ֆիզիկա գիտությունները:

Կենսաբանություն և ֆիզիկա գիտությունները ուսումնասիրվում են մարմինի կենսաբանական շինարարության, մարմինի ինչպես անվտանգության, առողջապահական կամավորապատումների հիմնական գիտերից։

4.Նկարեք ձեր տանն օգտագործվող մի քանի փայտե իրեր:

5.Թվարկե՛ք ձեզ ծանոթ մի քանի նյութ, որոնք նավթից են անջատվում:

H2O, Լուծումներ, Մշակմաները, Ջուրեր

10. Տրված բառերը վանկատի’ր և բոլոր հնարավոր ձևերով տողադարձի՛ր:

Գրավչություն, ժողովրդական, ճերմակաթև, թևատարած, ուղևորություն, ավյուն:

Գրավիչ, ժողովրդականաբերաբար, ճերմակաթևաբերաբար, թևատարածաբերաբար, ուղևորաբերաբար, ավյունաբերաբար:

11.Տրված բառերը վանկատի՛ր:

Անիրական, անապահով, չորքոտանի, հեռագրել, հետապնդում, տձևություն, հարավարևմտյան:

Անիրական — Ապահով

Չորքոտանի — Հեռագրել

Հեռագրել — Հետապնդում

Հետապնդում — Տձևություն

Տձևություն — Հարավարևմտյան

12.Փորձի՛ր բացատրել, թե ինչպե՞ս է կատարվել տրված բառերի տողադարձը:

Ան- օգուտ, ան- արվեստ, երկ-ոտանի, հյուսիս- արևելյան, նախ-օրոք, մանր-ատամ, բևեռ-աղվես:

Ան-օգուտ — Անոգուտ

Ան-արվեստ — Արվեստ

Երկ-ոտանի — Անոգուտ

Հյուսիս-արևելյան — Արևելյան

Նախ-օրոք — Անորոք

Մանր-ատամ — Ատամ

Բևեռ-աղվես — Աղվես

13. Ուշադրություն դարձրու՛ տողադարձված բառերին և պարզի՛ր, թե ինչո՞ւ գաղտնվանկի ը-ն չի գրվում:

Սևա- գրել, մանրա- նկարչություն, մակա- գրություն, մանրա խնդիր,ակն- դետ, ակն- կալել, մանրա- պճեղ, հարցա- պնդում:

Սևա-գրել — Սևագրել

Մանրա-նկարչություն — Մանրանկարչություն

Մակա-գրություն — Մակագրություն

Մանրա-խնդիր — Մանրխնդիր Ակն-դետ — Ակնդետ

Ակն-կալել — Ակնկալել

Մանրա-պճեղ — Մանրպճեղ

Հարցա-պնդում — Հարցապնդում

Բառերի ը-ն չի գրվում, քանի որ համալիր այբուբենում հեռացվում է անավելացումով:

Պարապմունք 4.

Թեմա՝ Ճառագայթ

Գծենք  f ուղիղ, վրան նշենք որևէ А կետ։ Ուղիղը այդ կետով բաժանվում է երկու մասերի, յուրքանչյուր մասը կանվանենք А կետից ելնող ճառագայթ, տես նկարը։

Այս նկարագրից հետևում է, որ ուղղի ցանկացած А կետ առաջացնում է А գագաթով երկու ճառագայթ (դրանք երբեմն անվանում են հակա­դիր ճառագայթներ)։
Սովորաբար ճառագայթը նշանակում են կա՛մ լատիներենի փոքրատառով (օրինակ, f ճառագայթ), կա՛մ այլ եղանակով՝ լատիներենի երկու մեծատառերով, որոնցից առաջինը նշում է ճառագայթի գագաթը, իսկ երկրորդը՝ ճառագայթի որևէ կետ (օրինակ՝ OA ճառագայթը):
Տես նկարը՝

Հարցեր։

1.Ի՞նչ է ճառագայթը։
ճառագայտ նույն ուղինա որ գիծ չունի և վերչելիք

2. Ինչպ՞ես են նշանակում ճառագայթը։
որ սկիզբ ունի բայց վերջ չունի

3. GEOGEBRA ծրագրով գծիր f ուղիղ, վրան նշեիր Аկետ, ուղիղը այդ կետով քանի՞ մասի տրոհվեց։

4. GEOGEBRA ծրագրով գծիր ճառագայթ։

5. Ինչո՞վ է ճառագայթը տարբերվում ուղղից:

6. A, B կետերը նշված են են միևնույն ուղղի վրա: Քանի՞ ճառագայթ առաջացավ։ Ցույց տուր գծագիրը։

7. Ի՞նչ է հատվածը։Ցույց տուր գծագիրը։

8. Երկու կետով քանի՞ ուղիղ կարող է անցնել։ Ցույց տուր գծագիրը։

Բանավոր հաշվարկ։
Հարցերի քննարկում։
Հարցեր կրկնողության համար։

1.Համեմատե՛ք  ամբողջ  թվերը՝

  ա) 0 > — 2
բ)  -7 < 7
գ) -123 < -124
դ) +1456 > -1256

2.  Գտե՛ք   — 15-ի   հակադիր   թիվը և -15-ի բացարձակ արժեքը։
հակադիր 15

3. Աճման  կարգով  դասավորե՛ք  հետևյալ  թվերը: 

-1,   2 ,   1/3 , 0,  1, -35, -¼,  900, -256, -25,  12.1/8

-256, -35, -25, -1, -1/4, 0, 1/3, 1, 2, 12․1/8, 900

4. Գտե՛ք  տառային  արտահայտության    արժեքը:

2 · ( a + b),  եթե     a = — 5 ,    b= 15

20

5.  Կատարե՛ք  գործողությունը: 

ա)   4+(+7)= +11

բ) (- 41)+(-5)= -46 

գ)   — 6+ ( -4)= -10

դ) -3 + (-8)  = -11

ե) -32- 2= -30

զ) -488 — (-88)=-400

է) -95 x (+2)=-190

ը) +100 : (-25)=-4

թ) 0 — 24=-24

ժ) -389 + 389=0

ի) 1800 : (-90)=-20

6. Տրված  թիվը  փոքրացրե՛ք  նշված  տոկոսով: 

ա)  600-ը  15%-ով

600:100×15=90

600-90=510

բ)  7000-ը  20%-ով

7000:100+20=53

7.  Հնձվորը  առաջին  օրը  հնձեց   70ար  մարգագետնի   5/14   մասը,  երկրորդ  օրը`  մնացած  մասը:  Որքա՞ն  հնձեց երկրորդ օրը։
45

8.  Միրգը  չորացնելիս  կորցնում  է   իր  զանգվածի  80% -ը :  Քանի՞  կգ   չորացած  միրգ   կստացվի  15կգ  թարմ  մրգից:
3 կգ

9. Դպրոցի շրջանաձև հեծանվաուղին Դավիթը հեծանվով անցնում է վեց րոպեում։ Նույն ճանապարհը Դավիթը վազելով անցնում է 10 րոպեում։ Քանի՞ րոպեում Դավիթը կանցնի այդ հեծանվաուղին, եթե ճանապարհի առաջին կեսը գնա հեծանիվով, իսկ երկրորդ կեսը՝ վազքով։

8 րոպե

10. Եթե մտապահած թիվը բազմապատկենք 8-ով և արդյունքին գումարենք 2, ապա կստանանք 98:  Գտե՛ք մտապահած թիվը։

12