Մասնակցի՛ր Գրաբարյան օրեր, Թարգմանչաց տոն նախագծին՝ կատարելով ստորև դրված աշխատանքները։

Տվյալ նախագծի շրջանակներում ես կներկայացնեմ աշպատանք բաժանված երկու մասի․ գրաբարից փոխադրություն և օտար լեզվից փոխադրություն։ Օտար լեզվի փոխադրությունը կկատարեմ ռուսերենից, որի ռուսերեն տարբերակը այստեղ։

Бесполезное золото/անպետք ոսկի

Մի թագավոր էր ապրում, որը սովոր էր շատ ոսկի բաժանել աղքատներին ու կարիքավորներին: Նա դա անում էր ամեն օր։ Մահից հետո նա հայտնվեց դրախտում՝ ոսկյա պալատներում: Նրանք կահավորվել են ոսկյա կահույքով՝ ոսկյա աթոռներ, ոսկե սեղաններ՝ ամեն ինչ ոսկուց էր, միայն ոսկուց։ Նա ուրախ էր, որ այս նվերներն իրեն որպես արժանի վարձատրություն եկան։
Բայց քիչ անց թագավորը շատ ծարավ զգաց և ժողովրդին ասաց, որ ծարավ է։ Նրանք պատասխանեցին նրան.
«Այն, ինչ դուք ցանում եք, պետք է լինի պալատի ներսում»: Ներս մտեք և նայեք, եթե գտնեք:
Բայց ներսում մի կաթիլ ջուր չգտավ։
Որոշ ժամանակ անց նա սովածացավ և նորից ասաց, բայց ուրիշներին, որ քաղցած է։ Նրանք պատասխանեցին.
«Այն, ինչ ցանես, թող քո պալատում լինի»։
Բայց թագավորը համոզվեց, որ ամեն ինչ ոսկուց է, և այնտեղ միայն ոսկի կա։ Նա իրեն շատ դժբախտ էր զգում. «Ի՞նչ օգուտ է այս ոսկին։ Ես սոված եմ։ Ես չեմ կարող ոսկի ուտել, դա ինձ ոչ մի օգուտ չի տալիս»։
Այնուհետև նա խնդրեց մահվան հրեշտակին, որ իրեն նորից հնարավորություն տա՝ մի փոքր երկարացնել մարդու կյանքի տևողությունը, որպեսզի կատարի բոլոր անհրաժեշտ բաները: Նա նաև ցանկանում էր սերմերը ցանել այնտեղ հարմարավետ ապրելու համար անհրաժեշտ մնացած բոլոր իրերի համար։
Եվ նրան եւս տասնհինգ օր ժամանակ տրվեց։ Եվ այս տասնհինգ օրերի ընթացքում նա շրջում էր՝ ուտելիք ու ջուր, հագուստ և այլ անհրաժեշտ իրեր բաժանելով կարիքավորներին։

Գրաբարյան հատվածի համար ընտրել եմ հատվածի ու բառերի փոխադրություն սյունիքիի բարբառով և գեղարքունիքի բարբառով։

Սյունիքի բարբառ

Մի տղամարդ ու կինը լինում են։ Ծերացել են, մի տղա ունեն։ Տղային պսակելու մտադրություն ունեն։ Տղային ասում են՝ «Պե՛ր, տղային պսակենք»: Պատասխանելիս ասում են՝ «Պսակենք»։

• Բայց ո՞ւմ աղջիկն ընտրենք:
• Ես մտածում եմ՝ մեր գյուղում նման խելոք աղջիկ չկա։ Ամենախելոքն եկեղեցու քահանան է, եկեք նրա աղջիկն ընտրենք…

Խոսում են քահանայի հետ, և իր աղջկան ընտրում են։ Վերադարձնում են տուն։ Այսօր հարսն է, նոր-նոր է եկել, մյուս օրը կլավանա։ Օրեր անցնում են՝ երեք օր, չորս օր։ Հիմա տունը ջուր չկա, թոնիրը կիսատ է վառվում, կաթսան էլ կժգռվի։

Տղամարդը կնոջը ասում է՝ «Ա՛յ կնիգ, ախր կաթսան կժգռվի, ջուր չկա, պետք է գնամ, մի վեդրո ջուր բերեմ»: Կինը պատասխանելուց ասում է՝ «Չէ՛, այ մարդ, ամոթ է, ես այստեղ եմ, հարսն այստեղ է, դու գնա՞ ջուր բերես: Թո, ես կգնամ»:

Տղամարդն ու կինը կռվում են՝ նա ասում է՝ «ես գնամ», կինը հակաճառում է՝ «ես գնամ»։ Հարսը վեր է կենում ու ասում՝ «Ա՛յ ձեզ, ինչի՞ եք կռվում, հերթ արեք, ամեն մեկը մեկ անգամ գնացեք ու ջուր բերեք»։

Ահա ձեզ նոր հարս։

Գեղարքունիքի բարբառ

Հիրգուն-երեկո
Ըղունգ-եղունգ
Խաց-հաց
Խա—այո
Մթամ—իբր
Խորոտ-սիրուն, գեղեցիկ
Ջիշամ-չեմ հիշում
Չէնգէլ-պատառաքաղ

1.Ստուգի՛ր և քննարկի՛ր նախորդ ժամի դասարանական և տնային աշխատանքը:

2. Վերջնական տեսքի՛ բեր Կոմիտասյան օրեր նախագիծդ:

Կռունկ

Մաս  1-ին       

— Մարգարի՛տ․․․

Մարգարիտը, ծնկները գրկած, նստել էր տաք ավազներին, և հայացքը թրթռում էր ջրերի վրա։
Նա այնտեղ գտավ Կոմիտասի հայացքն ու ժպտաց։
— Մարգարի՛տ, ի՞նչ գիտես, թե այս ալյակներից մեկը Հայաստանեն չի եկել-հասել այստեղ ու հիմա ուզում է ափ ելնել։
Ալիքները Ատլանտյանի ալիքներն էին, ափը՝ Անգլիայի Սպիտակ կղզու, իրիկնապահը՝ 1911 թվականի ամառվա։
— Տարօրինակ բաներ ես մտածում, Կոմիտա՛ս։

-Հայ ջուր է, տիրոջ ետքեն վազեվազ աշխարհեն էլ դուրս կելնի, Մարգո՛։
Կոմիտասը մեկնված էր կողքի, և նրա մկաններից  ու նյարդերից հոգնածություն էր անջատվում, որը նա հավաքել էր տաք ու փոշոտ ճամփեքից։  Նա երկար շրջել էր Արևմտյան Հայաստանում, անցել գավառից գավառ, հավաքել մեռնող, գաղթող ու
ննջող երգերը, սերմել հույս և ուրախության երգ, անցել էր Եգիպտոսի հայաշատ քաղաքներով և մյուռոնի փոխարեն նա՝ հայր սուրբը՝  Կոմիտաս վարդապետը, տարաշխարհիկ հայերին մկրտել հայ ոգով՝ ի տեղ նշխարի նրանց բերանները երգով քաղցրացնել։ Հետո շարունակել էր ճամփան, ու սև վեղարով ծրարած Հայաստան աշխարհը տարել-հասցրել Ալեքսանդրիա։ Այստեղ նա հավաքել էր
հիսուն մանուկներ․ աղոթքի տեղ երգ մրմնջացել, հոգիներում արթնացրել հայրենի լեռների շշուկները, ապա նրանց մատղաշ կոկորդները դարձրել սրինգ՝ ու փորձել, ու նվագել։
Ապա Եգիպտոսից անցել էր Ֆրանսիա, հասել Փարիզ, հասել իր հոգուն ու երգին աշակերտած Մարգարիտի մոտ ու դեռ մի կարգին շունչ չքաշած՝ մոտեցել դաշնամուրին:
Հետո Մարգարիտի խնդրանքով, երկու շաբաթով Սպիտակ կղզում
հանգստանալու էր եկել, բայց դադար չուներ։ Առավոտից գիշեր հակված էր պանդոկի դահլիճում դրված դաշնամուրին, ներդաշնակում էր երգերը, ձայնագրածի կողքին ձայնագրում նորը, կամացուկ երգում՝ նոր ձայնագրածի վրա նորից  շարժում աջը, անհանգիստ քայլում էր, ու ոտնաձայնի հետ մեղեդին ալիքվում էր դահլիճում։ Եվ առավոտից գիշեր տաք-տաք երգ էր ժայթքում
Սպիտակ կղզում։ Անգլիացի հանգստացողները դահլիճի դռնից ծկլկում էին, բայց ոչ ոք ներս մտնելու, խանգարելու փորձ չէր անում:

— Ասում են՝ այս հոգևոր հայրը հայ երաժիշտ է,- շշնջում էր մեկը և, թեկուզ երևացողը
Կոմիտասի թիկունքն էր, հարգանքով գլուխ էին տալիս ու հեռանում։ Դահլիճ ոտք դնողը միայն Մարգարիտն էր։
— Կոմիտա՛ս, չէ՞ որ դու հանգստանալու ես եկել։
— Երգերը ննջել չեն կամենում, Մարգարի՛տ։ Եվ ես չեմ կամենում, որ ննջեն։
— Գնանք մի քիչ շրջենք, աղաչում եմ։
— Մնա՛ իրիկնապահին, քեզ համար նոր երգ ունիմ, կերգեմ։
․․․ Եվ հիմա նորից արևմարք էր. օվկիանի վրա՝  հեռվում, հրե լավա էր ժայթքել, և ալիքները իրարից առաջ անցնելով, իրարից երկնային գույներ ու շշուկներ փախցնելով, վազում, վազում էին՝ հրափրփուրի մեջ մարելու։ Մարգարիտը, ծնկները գրկած, նստել էր, Կոմիտասը՝ թիկնել, աչքերով ջրերի շշուկներն էր հավաքում։
— Մարգարի՛տ, ալիքները գանգատ ունին, նրանք անտուն են, թափառական ու գանգատ ունին։
— Տարօրինակ բաներ ես մտածում, Կոմիտա՛ս,- խոսքը կրկնեց Մարգարիտը, և որպեսզի
Կոմիտասը չգնա կնճռոտ մտքերի հետևից, հիշեցրեց,- դու ինձ խոստացար նոր երգ։
— Մնա լուսնկային։
— Բայց մենք ճաշի հրավեր ունենք։
Փոքրիկ պանդոկում Կոմիտասի ու Մարգարիտի հարևանությամբ կենում էր անգլիացի մի ընտանիք՝ կանոնիկ ու սառը բրիտանացի հայր, մայրը՝ սևահեր, ծիծաղկոտ ու սև աչքերով իռլանդուհի, և երկու խարտյաշ մանուկներ։ Նրանք այդ օրը գնալու էին, և իռլադնուհին ճաշի հրավեր էր արել։

Մաս 2-րդ

…Հավաքվեցին ճաշասեղանի շուրջը։ Ամուսինները ճերմակ անձեռոցիկներ կախեցին երեխաների կրծքներին և շշուկով հասկացրին նրանց, որ համբերեն. վարդապետը պետք է օրհնի ճաշասեղանը։
Կոմիտասն աջը բարձրացրեց ու անբառ խաչակնքեց ճաշասեղանը։

Ընթրիքը սկսվեց զուսպ ու անձայն։ Կոմիտասը, իր բնույթին հակառակ, չէր կատակում, Մարգարիտը փորձում էր ակտիվ երևալ, իռլանդուհուն չվիրավորել, անգլիացին ընթրում էր դանդաղ, կանոնիկ շարժուձևով ու մի տեսակ հոգնած, իռլանդուհին սովորական ծիծաղը հավաքել էր աչքերում։ Նա ավելի շատ մանչերին էր կերակրում և կամացուկ զսպում, որ բարձր չխոսեն՝ ի հարգանք վարդապետի։
— Ինչո՞ւ եք երեխաներին թշնամացնում ինձ,- ժպտաց Կոմիտասը,- ճանապարհին թե
հայհոյեն,  ո՛վ կպաշտպանի։
— Օ՜, ի՞նչ եք ասում, հա՛յր սուրբ,- աչքերում թռվռացող ծիծաղին իռլանդուհին ազատություն տվեց,- նրանք հայհոյել չգիտեն։
— Չգիտե՞ն,- Կոմիտասը գլուխն օրորեց,- ափսո՜ս։
Իռլանդուհին քրքջաց․ ամուսինը լուրջ-լուրջ նայեց վարդապետին և հարց տվեց․
— Դուք ուզում եք, որ նրանք, ներեցե՛ք, հայհոյե՞լ իմանան։
— Հարկավ,- նույնպիսի տոնով պատասխանեց Կոմիտասը, — եթե չգիտեն, ի սեր Աստծո,
սովորեցրե՛ք, մեղք են երեխաները։
Կինը նորից քրքջաց, ամուսինը կարմրեց, կմկմոցով առարկեց վարդապետին,  հետո էլի կատակեցին, ընթրիքն ու զրույցը դարձան անկաշկանդ, և իռլանդուհին սիրտ արեց․
— Ներեցե՛ք, հա՛յր սուրբ, շատ կցանկանայի լսել ձեր ազգային երգերից մեկը։
— Սիրով,- Կոմիտասը գլխով խոնարհում արեց,- լսեցե՛ք մեր «Կռունկը»։

-Կռո՞ւնկը,- ժպտաց իռլանդուհին, — ի՞նչ է նշանակում։
-Crane:
Կոմիտասը նստեց դաշնամուրի մոտ ու նայեց Մարգարիտին։ Նա տխուր ժպտում էր։
-Կռո՜ւնկ,- հոգուց փերթ-փերթ պոկված մեն մի բառի հետ շունչը գնաց, տարածվեց այդ պանդոկից, Սպիտակ կղզուց դուրս, ինչ-որ տեղ փռվեց մի
հորիզոն, շունչը խորացավ, և այդ պանդոկից ու Սպիտակ կղզուց դուրս բերված աշխարհն ու օրը մթնոլորտ ունեցան ու գույն․ երկինքը աշնանային կապույտ էր ու սառը, ձյուն-ճերմակ ամպեր էին լողում այնտեղ, հորիզոնը՝ մշուշոտ ու խամրած։ Հոգուց փերթ-փերթ անջատվող բառի հետ շունչն ալիք-ալիք ծավալվեց.
․․․ուստի՞ կուգաս, ծառա եմ ձայնիդ,
Կռո՛ւնկ, մեր աշխարհեն խապրիկ մը չունի՞ս․․․
Իռլանդուհին կամաց թեքվեց դեպի Մարգարիտը․
— Կարոտի՞ մասին է։
— Այո՛, պանդուխտի երգ է։
Հոսում էր Կոմիտասի ձայնը ու ձայնի հետ՝ լուծված բառերը։ Իռլանդուհու համար բառ ու խոսք չկար, կար միայն հայր սուրբից անջատվող անհատնում շունչ, և հեռավոր ու անծանոթ աշխարհում բացվել էր մի հորիզոն, ու հորիզոնում՝ երկու շնչավոր՝ մի մարդ, մի կռունկ. երկրի վրա՝ խեղճ ու կրակ մի
մարդ, երկնքում՝ ուղղություն ու երամ կորցրած մի կռունկ։ Աշնան թախիծով լցված հորիզոնում երկու միայնակ հոգիներ հանդիպել էին․ երկուսն էլ մեծ կորուտի տեր ու նույն կարոտի՝ տաք երկրի ու երամի։ Կռունկի հոգնած ու բեկված թևերից, երկար վիզ ու կտուցից կաթկթում էր նրա կաղկղան և տակնուվրա անում պանդուխտի հոգին․ կաղկղան խոսում էր պանդուխտի հոգու հետ․ կաղկղայի մեջ ախ կար, հեռավոր ու տաք մի երկրի հուշ ու կարոտ, կորցրած երամին գտնելու հուսահատ փորձ։
Պանդուխտն իր օր ու կյանքն էր պատմում կռունկին, գանգատվում պաղ մարդկանցից, պատմում էր կորուստների մասին, իր մենակության, կրքոտ էր պատմում․ չպատմել չէր կարող, որովհետև խեղդվում էր, ուրիշ մեկին պատմել չէր կարող, որովհետև ականջող չկար, հասկացող չկար, իսկ կռունկը ուրիշ էր․ նա իր պես թափառիկ է, նրա կաղկղայի մեջ իր ախ ու ցավից կա․ պետք է որ լսի, պետք է որ հասկանա․․․
Իռլանդուհին սեղմեց որդուն, ապա նրա դողացող ձեռքը գտավ մյուս մանչին,  ձգեց, մոտ բերեց, երեխաներին հավաքեց իր թևի տակ։
— Թող հանգիստ նստեն,- կամաց ասաց ամուսինը։

 Մաս 3-րդ

Իռլանդուհին շաղված աչքերով նայեց նրան և առաջին անգամ ատելության պես մի բան ունեցավ ամուսնու նկատմամբ․ անհույզ ու սառն էր նրա դեմքը, և իռլանդուհուն թվաց, թե է՜ն պանդուխտի գանգատը ամուսնուց է, և թվաց, թե հայր սուրբն ու Մարգարիտը գիտեն դա, և դողով նայեց Մարգարիտի կողմը։
Մարգարիտի կեցվածքը վեհ էր․ ձեռքերը կրծքին ծալած, գլուխը բարձր, աչքերը՝ թախծալի։ Նա հզոր էր իր տխրության մեջ։
«Էն պանդուխտի նման է»,- մտածեց իռլանդուհին և փլված ուսերով կուչ եկավ։
Կոմիտասի շուրթերով բողոքում էր մի ողջ ժողովուրդ, իսկ իռլանդուհու համար բառ ու խոսք չկար, կար միայն հայր սուրբից գոլորշու պես դարձեդարձ անջատվող շունչը, և տխուր ու ամայի հորիզոնում մի պանդուխտ շարունակում էր իր մենախոսությունը՝ աչքերը կռունկի թևերին։ Կռունկը գնում էր հոգնած ու հուսահատ՝ թևերին պանդուխտի աչքերի ու ամպերի ծանրությունը։ Երկինքը նրան անդունդ էր հրում, իսկ երամը չկար ու չկար: Հույսն ու հավատը լքել էին նրան, և նա իր ցեղին ու իր տաք երկիրը չէր հասնելու։ Կռունկը գնաց, հեռացավ․ պանդուխտի ականջներում հիմա նրա կաղկղայի փշրված արձագանքն էր, պանդուխտին լքեց վերջին խոսակիցը, վերջին ընկերը, ու հորիզոնում մնաց մեն մի շնչավոր՝ մենակությունից կծկված մի պանդուխտ, և անհուսությունը
փաթաթվեց նրան։
«Հիմա լաց կլինի»,- արցունքները կուլ տվեց իռլանդուհին։
Բայց չեղած տեղից պանդուխտը ոգի առավ, նրա աչքերի անորոշության ամպերի վրա փայլատակեց զայրույթը, նա հայացքը հեռացրեց կռունկի  ճամփից: Դաշնամուրի ստեղների վերջին զարկերի ու  երգի վերջին հնչյունների հետ պանդուխտը  շաղված հայացքով նայեց դատարկ հորիզոնին։
Իռլանդուհին փղձկաց, նա դեմքին առավ ափերի մեջ և գլուխը դրեց սեղանին։
«Դա ի՜նչ երաժշտություն էր․․․ ի՜նչ ձայն էր․․․ , ես երբեք չպիտի մոռանամ․․․ չպիտի մոռանամ․․․», — կրկնում էր մտքում։
— Այս ի՞նչ արեցիք կնոջս,- ամուսինը ոտքի ելավ և դժգոհ նայեց Մարգարիտին,- տասը տարի է՝ ամուսնացած եմ, նրան այս վիճակի մեջ չեմ տեսել։

Հետո ձեռքը դրեց կնոջ ուսին և ասաց.

— Հանգստացի՛ր, ի՞նչ պատահեց։
Կնոջ ուսերն ավելի ցնցվեցին, նա ուսը իրեն քաշեց և լացի միջից ասաց․
— Բայց նա չկարողացավ լաց լինել․․․ ես լաց եմ լինում, որ նա չկարողացավ լաց լինել։

Ամուսինը ուսերը վեր ձգեց․ ո՞ւմ մասին է խոսում կինը, «նա»-ն ո՞վ է։
— Եվ նա չպետք է լաց լիներ,- պատասխանեց Կոմիտասը,- տխրությունը պետք է ուժեղ լինի,առնական։
Իռլանդուհին հանդարտ բարձրացրեց գլուխը և արցունքոտ աչքերով ուշադիր նայեց հայր սուրբին։ Կոմիտասը տխուր ժպտաց, հետո իռլանդուհին խոնարհեց գլուխը և, կարծես մեկուսի, շշնջաց․
-Եվ կռունկը չհասավ երամին։
-Չհասավ,- կրկնեց Կոմիտասը,- երամից կտրված կռունկները տեղ չեն հասնում, չեն հանգրվանում, մի տեղ ընկնում մեռնում են։

Հարցեր և առաջադրանքներ

1.Ունկնդրի՛ր Կոմիտասի «Կռունկ»  ստեղծագործությունը (երգում է Կոմիտասը):

2.Բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր ընդգծված բառերը:

Մյուռոն-սուրբ յուղերի խառնուրդ, որով օրհնում են մարդկանց, իրականացնում միջոցառումներ

Տարաշխարհիկ-օտարերկրյա

Նշխար-անթթխմոր հաց, որի մի երեսին Հիսուսն է պատկերված, մնացուկ

Վեղար-հայ կրոնավորի գլխի ծածկույթ

Արևմարք-արևի մարելը, մայրամուտ

Լավա-հրաբխից ժայթքող թեժ հեղուկ

Հարկավ-անշուշտ, անկասկած

Փերթ-փերթ/պատառ-պատառ

Պանդուխտ-օտարական

Ականջող-լսող ականջ, պատմությունները լսող մեկը

3.Գրի՛ր  իրիկնապահ, արթնանալ, պանդուխտ, տխուր, վեհ, աղեկտուր բառերի հոմանիշները:

Իրիկնապահ-իրիկնադեմ, երեկո

Արթնանալ-զարթնել, աչքերը բաց անել

Պանդուխտ-օտարական, գաղթական

Տխուր-տրտում, մռայլ, անտրամադիր

Վեհ-վսեմ, բարձր

Աղեկտուր-մորմոքող, աղիքները կոտորող

4.Գրի՛ր առնական, հզոր, տրտմություն,  սևահեր, ծիծաղկոտ  բառերի հականիշները:

Առնական-տղամարդուն հատուկ, տղամարդկային

Հզոր-զորավոր, ուժեղ, մեծազոր

Տրտմություն-տխրություն, թավիծ, ցավ

Սևահեր-սևածամ, սևամազ, թխահեր

Ծիծաղկոտ-ծիծաղել սիրող

5.Պատմվածքի երեք հատվածները վերնագրի՛ր:

1-Կոմիտասի այցը

2-Պանդուխտների հավաքույթը

3-Հայրենիքի կանչը, օտարական կռունկերները

6.Նկարագրի՛ր և բնութագրի՛ր իռլանդուհուն:

Իռլանդուհին զգացմունքային էր, շատ հանգիստ, ինքնափոփ ու երբեմն խեղճ։ Չոր բարձրաձայնում ներքին ապրումները, փորձում էր զսպել հոգու ճիչը, բայց չէ որ այն մի օր պետք է պայթի, չէ որ դու պատմություն ունես, որից հեռվացել ես։

7.Ինչո՞ւ է պանդուխտն իր ցավը հենց կռունկին պատմում:

Կա էսպիսի մի ասածվածք։ Եթե կռունկը հետ մնաց խմբից, մի տեղ կընկնի և կսատկի։ Այդպես է նաև լինում օտարականի հետ, երբ հեռանում է հայրենի հողից, հայրենիքը միշտ կանչում է։ Կռունկն այն վառ օրինակն է երկիրը լքող օտարականների,  ինչպիսին էր իռլանդուհին։

8.Փորձիր բացատրել իռլանդուհու հուզմունքը. կարո՞ղ է մարդ իրեն անծանոթ լեզվից, երգից, մեղեդուց հուզվել:

Այո միանշանակ կարող է։ Նրա հուզմունքը շատ արդարացված է։ Երկար տարիներ լինելով հայրենիքից հեռու, ամենափոքր բանն է հոգուդ մեղեդին լսելուց հուզվելը, այն էլ երբ երգը կատարում է մեծանուն Կոմիտասը։

180.Ընդգծված դերանունները փոխարինի՛ր համապատասխան հոդերով (եթե պետք է, կարող ես նախադասությունից բառ հանել):

Քո ընկերը մենակ քայլում էր փոշեծածկ ճանապարհով:
Իմ որսն իր ոտքով եկավ:
Մենք, այսինքն` ծովափի բնակիչները, ծովից ենք հանում մեր սնունդն ու հարստությունը:
Դու` մեր ամենաուժեղ մարզիկը, հաղթանակով պիտի գաս:
Ես ծեր որսորդ եմ ու կյանքում շատ բան եմ տեսել:
Դուք` մեր շնորհալի տղաները, ձեր խոսքը դեռ չեք ասել:
Քո սիրտը քա՛ր է, քար:
Ձեր ձեոքն ընկնողին պրծում չկա:

Քո ընկերը-ընկերդ մենակ քայլում էր փոշեծածկ ճանապարհով:
Իմ որսն-որսս իր ոտքով եկավ:
Մենք, այսինքն` ծովափի բնակիչները-բնակիչներս, ծովից ենք հանում մեր սնունդն ու հարստությունը:
Դու` մեր ամենաուժեղ մարզիկը-մարզիկդ, հաղթանակով պիտի գաս:
Ես ծեր որսորդ-որսորդս եմ ու կյանքում շատ բան եմ տեսել:
Դուք` մեր շնորհալի տղաները-տղաներդ, ձեր խոսքը դեռ չեք ասել:
Քո սիրտը-սիրտդ քա՛ր է, քար:
Ձեր ձեռքն-ձեռքներդ ընկնողին պրծում չկա:

181.Գրի՛ր, թե ընդգծված մասնիկն ինչ  է նշանակում.

ա) ս-ն`ե՞ս, մե՞նք, ի՞մ, թե՞ մեր. Առաջին դեմք
 բ) դ-ն` դո՞ւ, դո՞ւք, քո՞, թե՞ձեր. Երկրորրդ դեմք

Երկրի բնակիչներս շատ անփույթ ենք մեր մեծագույն հարստության նկատմամբ:

Մեծերդ մեզ` երեխաներիս անընդհատ փոխել եք ուզում: Շուրջս ոչինչ չեմ նկատում: Ինքս էլ լճի ափին լինել շատ եմ սիրում: Կենդանու հետքերն ինքդ կնկատես թաց գետնի վրա: Աչքներդ լույս լինի: Կիրակի օրը ծնողներիս հեւր գազանանոց էինք գնացել: Երեխաներս ամենաշատը կապիկներով էինք հետաքրքրվում: Քեֆդ կգար, որ տեսնեիր դրանց խաղերն ու օյինները:

182.Դերանունների գործածության հետ կապված սխալները գտի՛ր և ուղղի՛ր: Մի վարժեցնող փոկին խոսել է սովորեցրել: Նա նրա սանիկի խոսելու ընդունակությունր զարգացրել է երեք տարում: Այս ժամանակամիջոցում իր (փոկի) սիրած ծովատառեխը տալու և խրախուսելու միջոցով հասել է նրան, որ փոկն անգլերեն ասում է «Բարև, ինչպե՞ս ես», «Եկ այստեղ» և այլ նախադասություններ: Այլևս ոչ ոք չէին ուզում տեսնել այդ մարդուն:
16-րղ դարի ամբողջ ազնվական մարդիկ Ամերիկան հայտնագործողներից նոր նվեր ստացան:
Բոլոր աշխարհն է հետևում ռոբոտների արտադրությանը: Ֆիրմայի արտադրած ամբողջ նոր մեքենաները շատ արագ սպառվել են:

Հոլովի՛ր ես, նա, ինքը, նրանք, դուք, բոլոր, երբ, ով, սա, ամենքը, որ, որոնք դերանունները և յուրաքանչյուր դերանվան երկու հոլովաձևով կազմիր նախադասություններ:

Ուղղական-ես, նա, ինքը, նրանք, դուք, բոլոր, երբ, ով, սա, ամենքը, որ, որոնք։
Սեռական-իմ, նրա, իր, նրանց, ձեր, բոլորի, երբվա, ում, սրա, ամենքի, որի, որոնց։
Տրական-ինձ, նրան, իրեն, նրանց, ձեզ, բոլորին, ում, սրան, ամենքին, որին, որոնց։
Հայցական-ինձ, նրան, իրեն, նրանց, ձեզ, բոլորին, երբ, ում, սա, ամենքին, որին, որոնց (որոնք)։
Բացառական-ինձնից, նրանից, իրենից, նրանցից, ձեզնից, բոլորից, երբվանից, ումից, սրանից, ամենքից, որից, որոնցից։
Գործիական-ինձնով, նրանով, իրենով, նրանցով, ձեզնով, բոլորով, ումով, սրանով, ամենքով, որով, որոնցով։
Ներգոյական-ինձնում, նրանում, իրենում, նրանցում, ձեզնում, բոլորում, սրանում, ամենքում, որում, որոնցում։

Ո՞ր շարժումն են անվանում ազատ անկում։

2․Գրել և բացատրել ազատ անկման բանաձևը.

3․Ձևակերպել Գալիլեյի օրենքը

1․Ի՞նչն են անվանում մեխանիկական շարժում։

Այն իրը, որը  ժամանակի ընթացքում փոխում է իր դիրքը մեկ այլ իրի նկատմաբ կոչվում է՝  մեխանիկական շարժում

2.Բերել մեխանիկական շարժման օրինակներ։

Վազելը, ավտոմեքենաի գնալը, թռչունի թռչելը:

3.Ո՞ր մարմինն են անվանում հաշվարկման մարմին

Այն մարմինը, որի նկատմաբ դիտարկվում է այլ մարմինների շարժումը, կոչվում է հաշվարկման մարմին

4.Ի՞նչն են անվանում նյութական կետ։

Այն մարմինները, որի չափերը կարելի է անտեսել, կոչվում է նյութական կետ

5.Ո՞ր դեպքում մարմինը կարելի է համարել նյութական կետ,ո՞ր դեպքում՝ոչ։

Մարմինը նյութական կետ կարող է համարվել, երբ նրա չափերը աննշան են իր շարժման կամ ազդեցության համեմատությամբ, ինչպես նաև երբ նրա ձևը կամ կառուցվածքը կարևոր չէ ուսումնասիրության նպատակների համար։ Օրինակ, երբ ուսումնասիրում ենք մեծ տանիքավոր մարմինների (ինչպես մեքենաները) շարժումը, կարող ենք դրանք դիտարկել որպես նյութական կետեր:

Հակառակ դեպքում, երբ մարմնի չափերը կամ կառուցվածքը ազդում են նրա շարժման վրա, օրինակ՝ օդաչուների թռիչքը կամ սառնարանի դուռը բացելը, ապա այդ մարմինը չի կարելի համարել նյութական կետ: Այսպիսով, որոշումը կախված է կոնկրետ վիճակից և ուսումնասիրության նպատակներից:

6.Ի՞նչն են անվանում շարժման հետագիծ։

Շարժման հետագիծը միտումնավոր կամ աննշան հարթակ, որը մարմինը անցնում է իր շարժման ընթացքում: Այն պատկերացնում է մարմնի տեղադրության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում։

Շարժման հետագիծը կարող է լինել տարբեր ձևերի՝ ուղիղ, ոլորուն, կամ կլոր: Շարժման հետագիծը մեծապես կախված է մարմնի սկզբնական վիճակից, շարժման ուժերից և այլ գործոններից: Այն կարող է հայտնվել երկաչափ տարածության մեջ, օրինակ՝ հավասարաչափ կամ անհավասարաչափ շարժման դեպքում:

Այսպես, յուրաքանչյուր շարժման համար կարող ենք նկարագրել մարմնի անցած ճանապարհը, որը թույլ է տալիս հասկանալ նրա շարժման դինամիկան:

7.Ինչն են անվանում մարմնի անցած ճանապարհ։

Մարմնի անցած ճանապարհը այն ընդհանուր երկարությունն է, որը մարմինը անցնում է իր շարժման ընթացքում, անկախ շարժման ուղղությունից: Այսինքն, դա հորիզոնական կամ վառարանային երթուղու երկարությունն է, որը մարմինը անցնում է որևէ ժամանակահատվածում:

Փոխարենը, եթե խոսենք մարմնի տեղաշարժի մասին, ապա դա երկայնք է, որը ցույց է տալիս վերջնական և սկզբնական կետերի միջև ընկած հեռավորությունը և ուղղությունը: Անցած ճանապարհը միշտ դրական արժեք ունի, մինչդեռ տեղաշարժը կարող է լինել ինչպես դրական, այնպես էլ բացասական:

Այսպիսով, մարմնի անցած ճանապարհը կարևոր ցուցանիշ է, որը օգտագործվում է ֆիզիկայում շարժման տեսությունները և հաշվարկները կատարելիս:

8.Ինչո՞վ է տարբերվում հետագիծն անցած ճանապարհից:

Հետագիծը և անցած ճանապարհը տարբեր հասկացություններ են, որոնք վերաբերում են մարմնի շարժմանը:

1. Հետագիծ՝ սա այն վայրը կամ ուղին է, որով մարմինը անցնում է իր շարժման ընթացքում, առանց հաշվի առնելու ուղու երկարությունը: Այն ցույց է տալիս շարժման ուղղությունը և ձևը (օրինակ, ուղղաձիգ, ոլորուն, կամ կլոր):
2. Անցած ճանապարհ՝ սա այն ընդհանուր երկարությունն է, որը մարմինը անցնում է իր շարժման ընթացքում, հաշվի առնելով բոլոր շրջադարձերը և ուղղությունները: Դա ներկայացնում է շարժման իրական երկարությունը ժամանակի ընթացքում, որն արտահայտվում է որպես միավոր (օրինակ, մետրեր):

Հիմնական տարբերությունը կայանում է նրանում, որ հետագիծը նկարագրում է շարժման ձևը, մինչդեռ անցած ճանապարհը ցույց է տալիս, թե որքան երկարություն է մարմինը անցել:

9.Ո՞ր շարժումն է կոչվում հավասաաչափ,ո՞րը անհավասարաչափ։

Հավասարաչափ շարժում է կոչվում այնպիսի շարժումը, երբ մարմնի արագությունը ժամանակի ընթացքում չի փոխվում, այսինքն՝ մարմինը շարժվում է միատեսակ արագությամբ: Այս դեպքում մարմինը անցնում է հավասար հեռավորություններ հավասար ժամանակահատվածներում: Օրինակ, եթե մեքենան շարժվում է մշտական արագությամբ (օրինակ՝ 60 կմ/ժ), ապա դա հավասարաչափ շարժում է:

Անհավասարաչափ շարժում է կոչվում այնպիսի շարժումը, երբ մարմնի արագությունը փոփոխվում է՝ կարող է լինել արագության մեծացում կամ նվազում: Այս դեպքում մարմինը անցնում է տարբեր հեռավորություններ տարբեր ժամանակահատվածներում: Օրինակ, եթե մեքենան սկսում է շարժվել հանգիստ, հետո արագացնում է կամ դանդաղեցնում է, ապա դա անհավասարաչափ շարժում է:

Այսպիսով, հիմնական տարբերությունը կայանում է մարմնի արագության կայունության կամ փոփոխականության մեջ:

10.Ո՞ր մեծությունն է կոչվում հավասարաչափ շարժման արագություն ՝գրել բանաձևը

Հավասարաչափ շարժման արագությունը կոչվում է միատեսակ արագություն, որն արտահայտում է մարմնի անցած ճանապարհի հարաբերությունը ժամանակի նկատմամբ: Բանաձևը հետևյալն է՝

v=stv = \frac{s}{t}v=ts​

որտեղ vvv — արագությունն, sss — անցած ճանապարհը, ttt — ժամանակը:

Այս բանաձևը ցույց է տալիս, որ հավասարաչափ շարժման արագությունը մշտական է և նույնն է ցանկացած ժամանակահատվածի համար:

11․Ի՞նչ միավորներով է չափվում արագությունը՝ՄՀ-ում

ՄՀ (Միջազգային Հաշվարկների) համակարգում արագությունը չափվում է մետր/վայրկյան (մ/ս) միավորով:

Այլ տարածքներում օգտագործվում են նաև այլ միավորներ, օրինակ՝ կիլոմետր/ժամ (կմ/ժ) կամ մղոն/ժամ (մղ/ժ), սակայն ՄՀ-ում ստանդարտ միավորը մետր/վայրկյան է:

12․Ինչպե՞ս որոշել հավասարաչափ շարժվող մարմնի անցած ճանապարհը,եթե հայտնի է նրա արագությունը ու շարժման ժամանակը,գրել բանաձևը

Հավասարաչափ շարժվող մարմնի անցած ճանապարհը կարելի է որոշել, երբ հայտնի է նրա արագությունը vvv և շարժման ժամանակը ttt: Բանաձևը հետևյալն է.

s=v⋅ts = v \cdot ts=v⋅t

որտեղ sss — անցած ճանապարհը, vvv — արագությունը, ttt — ժամանակը:

Այս բանաձևը ցույց է տալիս, որ անցած ճանապարհը հավասար է արագության և ժամանակի արտադրանքին:

13.Ինչպե՞ս որոշել հավասարաչափ շարժման ժամանակը,եթե հայտնի են մարմնի արագությունն ու ճանապարհը,գրել բանաձևը:

Հավասարաչափ շարժման ժամանակը կարելի է որոշել, եթե հայտնի են մարմնի արագությունը vvv և անցած ճանապարհը sss. Բանաձևը հետևյալն է.

t=svt = \frac{s}{v}t=vs​

որտեղ ttt — ժամանակը, sss — անցած ճանապարհը, vvv — արագությունը:

Այս բանաձևը ցույց է տալիս, որ ժամանակը հավասար է անցած ճանապարհի և արագության հարաբերությանը:

14․Մեխանիկայի ո՞ր բաժինն  են անվանում կինեմատիկա։Ի՞նչ է ուսումնասիրում մեխանիկայի  <<դինամիկա>> բաժինը

Կինեմատիկա մեխանիկայի այն բաժինն է, որը ուսումնասիրում է մարմինների շարժումը, սակայն առանց հաշվի առնելու շարժման պատճառները (ուժեր և ազդակներ): Կինեմատիկան ուսումնասիրում է շարժման ձևերը, արագությունները, ժամանակը, անցած ճանապարհները և այլ նմանատիպ չափանիշներ:

Դինամիկա մեխանիկայի բաժինն է, որը ուսումնասիրում է մարմինների շարժման պատճառները, այսինքն՝ ուժերը, որոնք ազդում են մարմինների վրա: Դինամիկան ցույց է տալիս, թե ինչպես են ուժերը ազդում մարմնի շարժման արագության, ուղղության և տեսակի վրա: Այն նաև ուսումնասիրում է մարմինների ինտերակցիան, օրինակ՝ ինչպիսին է մարմնի շարժումը, երբ դրա վրա գործում են տարբեր ուժեր:

15․Սահմանել աանհավասարաչափ շարժման միջին  արագություն։

Անհավասարաչափ շարժման միջին արագությունը սահմանվում է որպես անցած ճանապարհի և շարժման ժամանակի հարաբերություն: Այսինքն, այն ցույց է տալիս, թե որքան հեռու է մարմինը շարժվել ընդհանուր ժամանակահատվածում, անկախ նրա արագության փոփոխություններից:

Բանաձևը հետևյալն է:

vm=stv_{m} = \frac{s}{t}vm​=ts​

որտեղ vmv_{m}vm​ — միջին արագությունը, sss — անցած ճանապարհը, ttt — ընդհանուր շարժման ժամանակը:

Այս ձևով միջին արագությունը ցույց է տալիս, թե որքան արագությամբ է մարմինը շարժվել միջին հաշվով տվյալ ժամանակահատվածում, և դա չպետք է շփոթել միատեսակ (հավասարաչափ) արագության հետ:

16․Գրել միջին արագության բանաձևը։

Միջին արագության բանաձևը հետևյալն է:

vm=stv_{m} = \frac{s}{t}vm​=ts​

որտեղ

• vmv_{m}vm​ — միջին արագությունը,
• sss — անցած ճանապարհը,
• ttt — շարժման ընդհանուր ժամանակը:

Այս բանաձևը ցույց է տալիս, որ միջին արագությունը հաշվարկվում է անցած ճանապարհի և ժամանակի հարաբերությամբ:

17․Ո՞ր արագություննեն անվանում ակնթարթային արագություն։

Ակնթարթային արագություն է կոչվում մարմնի արագությունը որոշակի պահին, այսինքն՝ այն արագությունը, որն ունի մարմինը որևէ կոնկրետ ժամանակի պահին: Ակնթարթային արագությունը ցույց է տալիս, թե որքան արագությամբ է մարմինը շարժվում այդ պահին, և այն կարող է տարբեր լինել ժամանակի ընթացքում, երբ մարմնի շարժումը անհավասարաչափ է:

Ակնթարթային արագությունը սովորաբար նշանակում է արագության այն արժեքը, որը կարելի է գտնել ժամանակի շատ փոքր ժամանակահատվածի ընթացքում, երբ մարմնի շարժումը դիտարկվում է: Տեղեկատվության ստացման համար օգտագործվում են այնպիսի գործիքներ, ինչպիսիք են արագաչափերը:

Ակնթարթային արագությունը կարելի է արտահայտել հետևյալ բանաձևով, եթե ունենք շարժման գրաֆիկ:

v(t)=lim⁡Δt→0s(t+Δt)−s(t)Δtv(t) = \lim_{\Delta t \to 0} \frac{s(t + \Delta t) — s(t)}{\Delta t}v(t)=limΔt→0​Δts(t+Δt)−s(t)​

որտեղ s(t)s(t)s(t) — մարմնի դիրքը ttt ժամանակին:

Արքիմեդեսը ծնվել է մ․թ․ա․ 287 թվականին Սիցիլիա կղզու Սիրակուզա նավահանգստային քաղաքում, այն ժամանակ Մեծ Հունաստանի ինքնակառավարվող գաղութ էր, տեղակայված Հարավային Իտալիայի ափի երկայնքով։

Նա եղել է նշանավոր հույն մաթեմատիկոս, ֆիզիկոս, ճարտարագետ և մեխանիկ։ Արքիմեդեսը համարվում է հին աշխարհի առաջատար գիտնականներից, թեև նրա կյանքի մանրամասներից քիչ բան է հայտնի։ Ֆիզիկայում նրա հայտնագործությունների թվում են հիդրոստատիկան, ստատիկան և լծակի սկզբունքի բացատրությունը։ Նրան են վերագրում նորարարական մեքենաների նախագծումը, այդ թվում՝ պարուրակ պոմպը, որը կրում է նրա անունը։ Ժամանակակից փորձերը ցույց են տվել, որ Արքիմեդեսի նախագծած մեքենաները ընդունակ են ջրից բարձրացնել հարձակվող նավերը և վառել նավերը՝ օգտագործելով հայելիների շարքը։ Ընդհանուր առմամբ, Արքիմեդեսը համարվում է հին աշխարհի մեծագույն մաթեմատիկոս և բոլոր ժամանակների մեծագույն մաթեմատիկոսներից մեկը:

Կյանքի օրոք Արքիմեդի մասին հյուսվել են բազմաթիվ լեգենդներ:Ամենահայտնի լեգենդներից է Հիերոի թագի պատմությունը: Սիրակուզայի արքան՝ Հիերոն կարգադրում է Արքիմեդին ճշտել, այդյոք իր նոր թագը պատրաստված է մաքուր ոսկուց, թե՞ ոսկերիչը խարդախություն է արել ու թագի ոսկուն արծաթ է խառնել: Ոսկու սկզբնական քաշը հայտնի էր, պատրաստի թագն էլ կշռում էր հենց այնքան. պետք էր որոշել թագի ծավալը, որ համեմատվեր նույն քաշի ոսկու ծավալի հետ: Սակայն թագը ձևավոր էր, և անհասկանալի էր, թե ինչպես կարելի է չափել անհարթ մարմնի ծավալը: Այդ մտորումներով տարված Արքիմեդը որոշեց լոգանք ընդունել: Ջրի մեջ ընկղմվելիս ջրի ինչ որ մասը դուրս հոսեց, և Արքիմեդը հասկացավ, որ մարմնի ծավալը հավասար կլինի իր իսկ դուրս մղած ջրի ծավալին: Համաձայն լեգենդի, Արքիմեդը բղավում է «Էվրիկա» ինչը նշանակում է «գտա՜»: Այդ պահին հայտնաբերվեց հիդրոստատիկայի հիմնական օրենքը, Արքիմեդի օրենքը:

1․Ո՞րն է հեղուկում արքիմեդյան ուժի առաջացման պատճառը
Հեղուկում արքիմեդյան ուժի առաջացման պատճառը հիդրոստատիկ ճնշման ուժերն են։

2․Ի՞նչ մեծություններից է կախված արքիմեդյան ուժը
Արքիմեդյան ուժը կախված է հեղուկի խտությունից։ Որքան մեծ է հեղուկի խտությունը, այդքան էլ մեծ կլինի արքիմեդյան ուժը։

3․Ձևակերպել Արքիմեդի օրենքը
Հեղուկի մեջ ընկղմված մարմնի վրա ազդող դուրս հրող ուժը հավասար է այդ մարմնի կողմից արտամղված հեղուկի կշռին։

4․Ո՞ր դեպքում է մարմինը՝
ա․խորասուզվում հեղուկում
Եթե մարմնի խտությունը մեծ է հեղուկի խտությունից, մարմինը հեղուկում խորասուզվում է։
բ․լողում նրա ներսում
Եթե մարմնի խտությունը հավասար է հեղուկի խտությանը, մարմինը լողում է հեղուկի ներսում։
գ․լողում նրա մակերևույթին։
Եթե մարմնի խտությունը փոքր է հեղուկի խտությունից, մարմինը լողում է նրա մակերևույթին։

1,Նշել Իտալիայի աշխարհագրական դիրքի առավելություններն ու թերությունները:

Իտալիայի աշխարհագրական դիրքը ունի մի շարք առավելություններ ու թերություններ:

Ավելիություններ

1. Ռազմավարությունդիրք: Իտալիան գտնվում է Եվրոպայի կենտրոնում, ինչը facilitates առևտրային կապեր ինչպես Եվրոպայի, այնպես էլ Աֆրիկայի և Ասիայի հետ:
2. Նավահանգիստներ: Եռակի ափամերձ երկիր է, ունի բազմաթիվ նավահանգիստներ (օրինակ՝ Ջենովա, Նապոլի), որոնք կարևոր են ծովային առևտրի համար:
3. Բազմազան բնական ռեսուրսներ: Կլիման և երկրագունդը նպաստում են գյուղատնտեսության զարգացմանը, օրինակ՝ օղի, գինեգործություն:
4. Թուրիզմ: Իտալիան ունի հարուստ պատմություն, մշակույթ ու տեսարժան վայրեր, ինչն ավելացնում է զբոսաշրջիկների influx-ը:

Թերություններ

1. Բնապահպանական խնդիրներ: Հաճախ հանդիպող երկրաշարժեր և արևադարձային կլիմայական փոփոխություններ կարող են վնաս հասցնել տնտեսությանը:
2. Անվտանգության խնդիրներ: Քաղաքային և գյուղական տարածքներում հանցագործությունը կարող է ազդել զբոսաշրջիկների վրա:
3. Արագ քաղաքային աճ: Աղքատության և սոցիալական անզորության խնդիրներ առկա են որոշ տարածաշրջաններում, հատկապես հարավում:
4. Տրանսպորտային խնդիրներ: Թրաֆիկի խնդիրները և ենթակառուցվածքների անբավարարությունը կարող են դժվարություններ առաջացնել առևտրի և զբոսաշրջության համար:

Այսպիսով, Իտալիայի աշխարհագրական դիրքը բազմաշերտ է և համակողմանի ազդեցություն ունի երկրի զարգացման վրա:

2,Պատմի՛ր Իտալիայի բնական ռեսուրսների և օգտակար հանածոների մասին:

3,Ի՞նչ դեր ունի Իտալիան ժամանակակից աշխարհում:

4,Ո՞ր կլիմայական գոտում է գտնվում:

5,Պատմի՛ր բնակչության մասին:

6,Ի՞նչ գիտես Վենետիկի մասին:

7,Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել Իտալիայի հարևան պետությունները, ափերը ողողող ջրային ավազանները, արդյունաբերական խոշոր կենտրոնները:

Նպատակը՝

1.Հասարակական խմբերի տեսակները

Հասարակական խմբերը կարող են դասակարգվել մի շարք չափանիշներով։ Вот основные տեսակները՝

1. Հետաքրքրության խմբեր՝
   • Հասարակական կազմակերպություններ
   • Որոշակի շահերի խմբեր (օրինակ, իրավապաշտպան կազմակերպություններ)
2. Սոցիալական խմբեր՝
   • Ընտանիք
   • Միջանձնային խմբեր (ընկերական շրջանակներ)
3. Կազմակերպված խմբեր՝
   • Ակադեմիական խմբեր (ուսանողական կազմակերպություններ)
   • Աշխատանքային խմբեր (գործընկերների թիմեր)
4. Կուլտուրային խմբեր՝
   • Ազգային կամ էթնիկ խմբեր
   • Հասարակական շարժումներ (օրինակ, էկոլոգիական կամ կանանց իրավունքների շարժումներ)
5. Համայնքային խմբեր՝
   • Համայնքներ (տեղական համայնքներ)
   • Տարածքային խմբեր (օրինակ, թաղամասի բնակիչներ)

Այս խմբերը կարող են փոխազդել իրար հետ և կրել տարբեր դերեր հասարակության մեջ։

2.Սոցիալական շերտեր

Սոցիալական շերտերը ցույց են տալիս, թե ինչպես են մարդիկ դասակարգվում հասարակությունում ըստ տարբեր չափանիշների։ Հիմնական սոցիալական շերտերը հետևյալն են՝

1. Տնտեսական շերտեր՝
   • Բարձր եկամուտ ունեցող (օրինակ, միլիարդատերեր, գործարարներ)
   • Միջին խավ (միջին եկամուտ ունեցող մարդիկ, մասնագիտական ոլորտների ներկայացուցիչներ)
   • Անպաշտպան (աղքատ) (նրանք, ովքեր ապրում են կենցաղային նվազագույնից ցածր)
2. Կրթական շերտեր՝
   • Բարձրագույն կրթություն ունեցող (մանկավարժներ, գիտնականներ)
   • Միջին կրթություն ունեցող (արհեստավորներ, տեխնիկական մասնագետներ)
   • Ամենաքիչ կրթություն ունեցող (առանց մասնագիտական պատրաստվածության մարդիկ)
3. Որոշակի սոցիալական կարգավիճակ՝
   • Արդարադատության ոլորտի ներկայացուցիչներ (իրավաբաններ, դատավորներ)
   • Սոցիալական ծառայությունների աշխատողներ (սոցիալական աշխատողներ, հոգեբաններ)
4. Եթնիկ և մշակութային շերտեր՝
   • Ազգային խմբեր (օրինակ, էթնիկական փոքրամասնություններ)
   • Կուլտուրական համայնքներ (մշակութային ավանդույթներ, կրոնական խմբեր)

Այս շերտերը ստեղծում են սոցիալական անհավասարություն, և դրանց միջև հարաբերությունները կարող են ազդել մարդկանց կյանքի որակի, հնարավորությունների և սոցիալական շարժունակության վրա։

3.Համայնքներ

Համայնքները սոցիալական խմբեր են, որոնք ձևավորվում են մարդկանց միջև ընդհանուր հետաքրքրությունների, շահերի, աշխարհայացքների կամ տեղանքի հիման վրա։ Համայնքները կարող են լինել տարբեր տեսակների, որոնցից են՝

1. Տարածքային համայնքներ՝
   • Երկրում գտնվող համայնքներ (օրինակ, գյուղեր, քաղաքներ)
   • Թաղամասային համայնքներ (նույն թաղամասում բնակվող մարդիկ)
2. Կուլտուրական համայնքներ՝
   • Ազգային կամ էթնիկ համայնքներ (օրինակ, հայկական համայնքներ այլ երկրներում)
   • Մշակութային խմբեր (այս կամ այն մշակույթին պատկանող մարդիկ)
3. Հետաքրքրությունների համայնքներ՝
   • Կանանց կամ տղամարդկանց խմբեր (օրինակ, կանանց իրավունքների պաշտպանության կազմակերպություններ)
   • Երիտասարդական կամ տարեցների խմբեր (օրինակ, երիտասարդական կազմակերպություններ)
4. Գործնական համայնքներ՝
   • Աշխատանքային խմբեր (համագործակցություն տարբեր մասնագիտությունների ներկայացուցիչների միջև)
   • Ակադեմիական համայնքներ (ուսանողներ և դասախոսներ)
5. Հետազոտական համայնքներ՝
   • Գիտական հետազոտությունների համայնքներ (մասնագետներ, որոնք աշխատում են ընդհանուր թեմաների շուրջ)
   • Ինովացիոն համայնքներ (ստարտափեր, տեխնոլոգիական ընկերություններ)

Այս համայնքները ստեղծում են սոցիալական կապեր, աջակցում միմյանց, փոխանակվում են գիտելիքներով և ապրում են ընդհանուր արժեքներով։

4.Ինչով է պայմանավորված հասարակական խմբերի ձևավորումը

Հասարակական խմբերի ձևավորումը պայմանավորված է մի շարք գործոններով, որոնք կարող են ազդել մարդկանց համագործակցության և միասնականության վրա։ Ահա հիմնական պատճառները.

1. Հետաքրքրություններ և շահեր՝
   • Մարդկանց միավորում են ընդհանուր շահերը կամ նպատակները, ինչպիսիք են տնտեսական, քաղաքական կամ սոցիալական հարցերը։
2. Հոգեբանական գործոններ՝
   • Որպեսզի մարդիկ զգան belonging (նվիրվածություն) ու աջակցության կարիք, նրանք հաճախ փորձում են ստեղծել խմբեր, որտեղ կկարողանան միաբանվել։
3. Կուլտուրական և սոցիալական ֆոն՝
   • Ազգային, կրոնական կամ մշակութային պատկանելիությունը կարող է հանդիսանալ կարևոր գործոն, որը միավորում է մարդկանց։
4. Տարածական proximity (հնարավորություն)՝
   • Մարդիկ, որոնք ապրում են միմյանց մոտ, ավելի հաճախակի են շփվում ու համագործակցում, ինչը նպաստում է խմբերի ձևավորմանը։
5. Կրթություն և սոցիալական կարգավիճակ՝
   • Միասնական կրթական ֆոնը կամ սոցիալական կարգավիճակը կարող է միավորել մարդկանց, ովքեր ունեն համանման փորձեր ու նպատակներ։
6. Երիտասարդության կամ տարեցության հասակը՝
   • Տարիքային տարբերությունները կարող են ստեղծել խմբեր, որոնք կենտրոնանում են հատուկ պահանջների և շահերի շուրջ։
7. Տեխնոլոգիական զարգացումներ՝
   • Հատկապես սոցիալական ցանցերը և տեխնոլոգիաները հնարավորություն են տալիս մարդկանց հեշտությամբ գտնել և միանալ իրենց հետաքրքրություններին համապատասխանող խմբերի։

Այս գործոնները փոխկապակցված են և կարող են տարբեր ձևերով ազդել խմբերի ձևավորման գործընթացին:

5.Ինչպե՞ս են համայնքի անդամները լուծում կարևոր խնդիրները

Համայնքի անդամները կարևոր խնդիրները լուծում են տարբեր մեթոդներով, որոնք կարող են ներառել համագործակցություն, քննարկումներ և ստեղծագործական մոտեցումներ։ Ահա որոշ հիմնական եղանակներ.

1. Համագործակցություն՝
   • Համայնքի անդամները աշխատում են միասին, միավորվելով ընդհանուր նպատակների շուրջ, որպեսզի հասնեն արդյունավետ լուծումների։
2. Բաց քննարկումներ՝
   • Համայնքի նիստեր կամ հանդիպումներ կազմակերպելով, անդամները կարող են փոխանակվել կարծիքներով, առաջարկություններով և մտահոգություններով։
3. Անձնական հարաբերություններ՝
   • Խոսակցություններ կամ հանդիպումներ փոքր խմբերով, որտեղ մարդիկ կարող են ավելի ազատ և անկեղծ քննարկել խնդիրները։
4. Բարեգործական և կամավորական գործունեություն՝
   • Հասարակական խմբեր կամ կազմակերպություններ կարող են կազմակերպել միջոցառումներ, որոնք ուղղված են համայնքի խնդիրների լուծմանը, օրինակ, մաքրման կամ բարեփոխման ծրագրեր։
5. Նախագծեր և նախաձեռնություններ՝
   • Համայնքի անդամները կարող են մշակել և իրականացնել նախագծեր, որոնք ուղղված են կոնկրետ խնդիրների լուծմանը, ինչպիսիք են կրթական, առողջապահական կամ սոցիալական ծրագրերը։
6. Աջակցություն պետական կամ մասնավոր կազմակերպություններին՝
   • Համայնքի անդամները կարող են համագործակցել իշխանությունների,NGO-ների կամ այլ կազմակերպությունների հետ, որպեսզի ստանան անհրաժեշտ ռեսուրսներ և աջակցություն։
7. Միջոցառումներ և արշավներ՝
   • Համայնքի անդամները կարող են կազմակերպել հանրային արշավներ, միջոցառումներ կամ քարոզարշավներ՝ բարձրացնելով հարցը և ներգրավելով ավելի շատ մարդկանց։
8. Կրթություն և տեղեկացվածություն՝
   • Համայնքի անդամները կարող են միասին աշխատել տեղեկատվություն հավաքելու, տարածելու և կրթելու համար, ինչը կօգնի լուծել խնդիրները ավելի արդյունավետ։

Այս մեթոդները կարող են տարբերակվել համայնքի տիպից, անդամների բազմազանությունից և առկա խնդիրների բնույթից։

Թեմա՝ Խնդիրների լուծում առաջին աստիճանի հավասարումների համակարգերի օգնությամբ:

Լուծենք հետևյալ խնդիրը՝

Երկու թվերի գումարը 21 է, իսկ տարբերությունը՝ 9: Գտեք այդ թվերը:

Թվերից մեկը նշանակենք x-ով, իսկ մյուսը y-ով և կազմենք երկու անհայտով հավասարումների համակարգը։

{x + y = 21

{x — y = 9

Լուծենք համակարգը գումարման եղանակով՝

2x = 9 + 21

2x=30

x=15

15+y = 21

y= 6

Պատասխան՝ 15, 6:

Առաջադրանքներ։

1․ ա) Մի թիվը 8-ով մեծ է մյուսից: Այդ թվերի գումարը հավասար է 44-ի: Գտնել այդ թվերը:

x+y=44

x-y=8

x=y+8

y+8+y=44

2y=44-8=36

y=18

44-18=26=x

բ) Մի թիվը 13-ով փոքր է մյուսից: Գտեք այդ թվերը, եթե նրանց գումարը 35 է

x+y=35

x-y=13

x=y+13

2y+13=35

y=11

x=24

2․ ա) Երկու թվերի գումարը 19 է, իսկ տարբերությունը՝ 7: Գտնել այդ թվերը:

x+y=19

x-y=7

x=y+7

2y+7=19

y=6

x=13

բ) Երկու թվերի գումարը 23 է, իսկ տարբերությունը՝ 9: Գտնել այդ թվերը:

x+y=23

x-y=9

x=y+9

2y+9=23

y=7

x=16

3․ Մի թիվը 2 անգամ մեծ է մյուսից: Եթե այդ թվերից փոքրը մեծացվի 4 անգամ, իսկ մեծը՝ 2 անգամ, ապա նրանց գումարը հավասար կլինի 44: Գտեք այդ թվերը:

2x+y=

4x+4y=44

x+y=11

4․ 56 սմ պարագծով ուղղանկյան երկու կողմերի տարբերությունը 8 սմ է։ Գտնել ուղղանկյան կողմերը։

x+y=28

x−y=8

18+y=28

y=10

x=18 y=10

5․ Երեք բադ և չորս սագ միասին կշռում են 2կգ 500գ, իսկ չորս բադ և երեք սագ միասին կշռում են 2կգ 400գ։ Որքա՞ն է կշռում 1 սագը և 1 բադը։

3x+4y=2500

4x+3y=2400

6․ Դպրոցականները էքսկուրսիա գնացին: Նրանք վերադարձան այլ ճանապարհով, որ 9 կմ-ով կարճ էր առաջինից: Որքա՞ն է յուրաքանչյուր ճանապարհի երկարությունը, եթե դպրոցականներն ընդամենը անցան 47 կմ:

x+(x−9)=47

2x=47+9

2x=56

x=28

28-9=19

7․ Եռանկյան մեծ կողմը 18 սմ է, իսկ մյուս երկու կողմերի տարբերությունը՝ 6 սմ։ Ինչի՞ են հավասար եռանկյան կողմերը, եթե նրա պարագիծը 42 սմ է

2x+6+18=42

2x+24=42

x=9

9+6=15

9,15,18